Σπήλαια Ηρακλείου

Τα σπήλαια του Ηρακλείου έχουν ιστορική και σπηλαιολογική σημασία. Το σπήλαιο της Ειλειθυΐας, στον Καρτερό, ήταν ένας χώρος λατρείας για την ομώνυμη Θεά του τοκετού, κατά την Νεολιθική περίοδο. Το μεγαλοπρεπές Σπήλαιο των Καμαρών έχει τεράστια σπηλαιολογική σημασία. Υπάρχουν κι άλλα, μικρότερα σπήλαια σε όλο τον Νομό.

Σπηλιές Ματάλων

Οι σπηλιές στα Μάταλα βρίσκονται στο νότιο Ηράκλειο και είναι τεχνητά σκαμμένες σπηλιές που χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικίες πριν χιλιάδες χρόνια και αργότερα ως Ρωμαϊκό Νεκροταφείο. Την μέγιστη τους δόξα όμως την γνώρισαν την δεκαετία του '60, όταν τα Μάταλα έγιναν πασίγνωστα στους χίπηδες, ανάμεσα στους οποίους και γνωστοί καλλιτέχνες όπως ο Μπόμπ Ντύλαν.

Σπήλαιο Ειλειθυίας

Το σπήλαιο της Ειλειθυίας, 1 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αμνισού, χρησιμοποιήθηκε ως τόπος τελετουργιών από την Νεολιθική Εποχή μέχρι και τον 5ο αι π.Χ.. Ήταν αφιερωμένο στη θεά Ειλείθυια, τη θεά του τοκετού. Ορισμένα θεαματικά ευρήματα γυναικών κατά τη διάρκεια του τοκετού, του θηλασμού ή της προσευχής, ήρθαν στο φως και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείο

Νεραϊδόσπηλιος

Ο Νεραϊδόσπηλιος των Αστρακών  βρίσκεται περίπου 23 χλμ απ’ το Ηράκλειο, δίπλα στο ομώνυμο χωριό και κοντά στο χωριό Μυρτιά. Η σπηλιά βρίσκεται δίπλα στο μαγευτικό ποτάμι των Αστρακών. Ο θρύλος  αναφέρει ότι σε αυτή την υποβλητική σπηλιά, με τις πολλές πηγές, τα κρύα νερά, τα δέντρα και τα πλατάνια γύρω γύρω ζούσαν οι νεράϊδες. Επίσης, η σπηλιά πιθανόν αποτελούσε το ιερό της Τριτογένειας Αθηνάς.

Σπήλαιο Αρκαλοχωρίου

Το σπήλαιο του Αρκαλοχωρίου, γνωστό κι ως Ιερό Σπήλαιο, βρίσκεται νοτιοδυτικά του ομώνυμου χωριού και συγκεκριμένα στη νοτιοδυτική κλίτη του λόφου του Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο περίπου 400 μέτρα από τη θάλασσα. Τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν εντοπιστεί στο σπήλαιο, όπως μινωϊκοί πελέκεις, κάνουν το σπήλαιο πολύ σημαντικό

Σπήλαιο Σκοτεινού

Το σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής ή Σπήλαιο Σκοτεινού ή Σπήλαιο Βριτομάρτιδος Αρτέμιδος αναπτύσσεται σε υψόμετρο 225 μ., 1 χλμ. βορειοδυτικά του οικισμού Σκοτεινό του Δήμου Γουβών. Πάνω απ' τη σπηλιά του Σκοτεινού βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η οποία χρονολογείται από την Ενετοκρατία. Από τα ανασκαφικά ευρήματα του σπηλαίου επιβεβαιώνεται η λατρευτική χρήση του από το 1900 τουλάχιστον π.Χ. ως τον 4ο μ.Χ. αιών

Σπήλαιο Χωστό Νερό

Το σπήλαιο του Χωστού νερού βρίσκεται στην περιοχή Σελιά του Γιούχτα κοντά στο δρόμο που οδηγεί στην κορυφή του Αφέντη Χριστού από τις Αρχάνες. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 720μ. στη νοτιότερη κορφή του ιερού βουνού και για να μπορέσει να το δει κανείς πρέπει να μπει έρποντας από μία τρύπα. Τα ευρήματα στο σπήλαιο μαρτυρούν την χρήση του ως Μινωϊκό λατρευτικό σπήλαιο.

Σπήλαιο Καμηλάρη

Το σπήλαιο Καμηλάρη είναι ένα εύκολα προσβάσιμο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Ψηλορείτη, καθώς βρίσκεται μόλις 200μ από το 13ο χλμ. του παλαιού δρόμου Ηρακλείου – Ρεθύμνου, κοντά στη Τύλισσο και σε υψόμετρο 267μ.  Ο λιθωματικός διάκοσμος είναι πολύ πλούσιος και ογκώδης, με ρευματόλιθους, σταλακτίτες, σταλαγμίτες και κοραλοειδείς κολόνες. Επίσης, αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την λατρευτική χρήση του σπηλαίου.

Σπήλαιο Αγίας Φωτεινής

Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής βρίσκεται  στο όρος Λουλουδάκι, 7km νότια του χωριού Αβδού και σε υψόμετρο 760μ. Το σπήλαιο χρησιμοποιείται ως ναός αφιερωμένος στην Αγία Φωτεινή. Παρά το γεγονός ότι το επισκέψιμο μέρος του σπηλαίου έχει μήκος 44m, το συνολικό μήκος των γνωστών διαδρομών μέσα στο σπήλαιο φτάνει τα 700m.

Σπήλαιο Δόξα

Το σπήλαιο Δόξα βρίσκεται σε υψόμετρο 463m, στη θέση Κακά Πηλά κοντά στο Μάραθος, 20km δυτικά του Ηρακλείου. Είναι ένα μικρό αλλά γνωστό σπήλαιο, το οποίο έχει πάρα πολύ εντυπωσιακό σπηλαιοδιάκοσμο διαφόρων χρωμάτων και μορφών.

Σπήλαιο Σάρχου ή Χώνος

Το Σπήλαιο Σάρχου ή Χώνος ή Νυχτεριδόσπηλιο βρίσκεται στα δυτικά του χωριού Σάρχου, σε υψόμετρο 276m. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης, το οποίο είναι ιδιαίτερα αγαπητό στους σπηλαιολόγους λόγω της πολυπλοκότητάς του και του μεγάλου μήκους του. Στο σπήλαιο έβρισκαν καταφύγιο οι κάτοικοι του χωριού κατά την Τουρκοκρατία.

Σπήλαιο Λαβύρινθος

Ο Λαβύρινθος της Κρήτης τον Μεσαίωνα αποτελούσε το σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού, καθώς είχε συνδεθεί με τον μύθο του Μινώταυρου. Σήμερα είναι ένα μέρος γεμάτο μυστήριο, εγκαταλελειμένο από την πολιτεία και ένας τόπος που απαγορεύεται αυστηρά η είσοδος.

Γουμενόσπηλιος

Ο Γουμενόσπηλιος είναι ένα μικρό σπήλαιο που βρίσκεται μέσα στο Αγιοφάραγγο, περίπου 80km νότια του Ηρακλείου. Η είσοδος του είναι πολύ μικρή, αλλά μέσα μεγαλώνει και η οροφή έχει μια τρύπα από όπου μπαίνει το φως. Το σπήλαιο δεν έχει διάκοσμο, αλλά παρόλα αυτά είναι ιστορικό.

Σπήλαιο Καμαρών

Το σπήλαιο των Καμαρών, γνωστό κι ως Καμαραϊκό Σπήλαιο, βρίσκεται στους Νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη. Πιο συγκεκριμένα, βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Σωρός, σε υψόμετρο 1700m και βορειοανατολικά του χωριού Καμάρες. Δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικό από σπηλαιολογική σκοπιά, ωστόσο τα μινωϊκά ευρήματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο κάνουν το σπήλαιο ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο.